Kur bëhet fjalë për kujdesin ndaj shëndetit të tyre, gratë përballen me më shumë komplikacione sesa burrat. Përvec lindjes së fëmijës dhe menopauzës, shumë kushte të zakonshme shëndetësore ndikojnë ndryshe tek gratë. Për shembull, sëmundja e zemrës është shkaku kryesor i vdekjes për burrat dhe gratë në SH.B.A., por gratë kanë më shumë të ngjarë të vdesin pas një ataku kardiak. Lajmi i mirë është se gratë janë zakonisht aktive me vizitat parandaluese shëndetësore.
“Mund të duket mbingarkuese, por sa më herët gratë të fillojnë me kujdesin parandalues, aq më mirë”, thotë Dr. Mary Rosser, një OB-GYN (mjeke obstetër gjinekologe) në New York-Presbyterian / Columbia University Irving Center dhe një profesor asistente e obstetrikës dhe gjinekologjisë në Universitetin Columbia Kolegji Vagelos i Mjekëve dhe Kirurgëve. “Kujdesi i hershëm i pacientit për depistimin dhe parandalimin është thelbësor për të ruajtur rezultatet pozitive të shëndetit. Ne duhet të adresojmë shëndetin e përgjithshëm të grave në një mënyrë gjithëpërfshirëse, të personalizuar, në mënyrë që kujdesi të përqendrohet në pacientin individual, rrezikun dhe nevojat e saj. ”
Dr. Rosser është kryetare e një Task Force të Kolegjit Amerikan të Obstetërve dhe Gjinekologëve (ACOG) për t’u përqëndruar në sigurimin e një kujdes më të efektshëm, të personalizuar gjatë gjithë jetës të grave.
Kontrollet që duhen kryer për vajzat në adoleshencën e tyre
- Vizitë në OB-GYN: Duke filluar nga 13-17 vjeç, vajzat duhet të takohen me një mjek obsteter gjinekolog për të filluar të kuptojnë se çfarë të presin në vizitat në të ardhmen dhe të marrin informacione se si të qëndrojnë të shëndetshëme. Pacientët adoleshentë nuk kanë nevojë domosdoshmërisht për një ekzaminim pelvik (të legenit), edhe nëse janë seksualisht aktivë dhe nuk kanë nevojë për Pap test deri në moshën 21 vjeç, pasi studimi sugjeron se rreziqet e ofrimit të depistimit të qafës së mitrës para moshës 21 vjeç janë më të mëdha se përfitimet. “Edhe midis moshave 21-25 vjeç, udhëzimet e fundit tregojnë se përfitimi i depistimit është jashtëzakonisht i ulët,” shpjegon Dr. Rosser. “Kur jeni nën 25 vjeç, është e zakonshme të keni ndryshime në qelizat e qafës së mitrës – qelizat jonormale – dhe këto zakonisht zhduken vetvetiu. Marrja e një rezultati jonormal të Pap testit shpesh çon në teste pasuese të cilat kanë një shans të vogël, por real për të shkaktuar komplikime. ” Kjo vizitë mund të përfshijë gjithashtu:
- Këshillim kontraceptiv – pavarësisht nëse një adoleshent është ose jo seksualisht aktiv. “Më pëlqen të prezantoj idenë e aktivitetit seksual, duke u kujdesur për trupin tuaj dhe duke respektuar trupin tuaj së pari, si dhe si të mbroheni. Ne diskutojmë për kontracepsionin dhe çfarë duhet të shikojmë në lidhje me marrëdhëniet e shëndetshme dhe dhunën nga partneri, “thotë ajo.
- Orientimi seksual dhe dëshirat gjinore. “Është me të vërtetë e rëndësishme që njerëzit të ndihen rehat me klinicistin që ata zgjedhin, në mënyrë që ata të jenë në gjendje të flasin për dëshirat e tyre gjinore dhe orientimin seksual nëse zgjedhin”, thotë Dr. Rosser.
- Vaksina kundër Virusit të Papillomës (HPV): Vaksina HPV mbron nga shfaqja e kancerit më vonë gjatë jetës, siç është kanceri i qafës së mitrës. Qendrat për Kontrollin dhe Parandalimin e Sëmundjeve rekomandon që të gjithë djemtë dhe vajzat të bëjnë vaksinën e tyre HPV në moshën 11 ose 12 vjeç.
- Kontrolli i presionit të gjakut: Kjo vlerëson për faktorët e rrezikut si diabeti, mbipesha dhe sëmundjet e zemrës. “Ndërsa mund të duket herët për të diskutuar këto çështje, nga përvoja ime, është më mirë të filloni këto biseda më shpejt në mënyrë që vajzat të jenë të ditura për t’u kujdesur për shëndetin e tyre dhe trupat e tyre”, thotë Dr. Rosser. “Sa më shumë që flisni për këtë, aq më shumë ata do të dëgjojnë. Të mësuarit është përsëritje. ”
- Ekzaminimi i lipideve: Duke filluar në vitet e vonë të adoleshencës. Kjo test gjaku kontrollon sasinë e kolesterolit dhe triglicerideve.
Këto vizita shëndetësore janë gjithashtu një mundësi për të folur në lidhje me alkoolin, përdorimin e drogës dhe përdorimin e duhanit, si dhe tema të tilla si ankthi dhe depresioni”, shton Dr. Rosser.
Kontrollet që duhen kryer për gratë në moshat 20 dhe 30 vjeç
- Vizitë e kujdesit parësor: Një herë në vit. “Të 20-tat dhe të 30-at tuaja janë një kohë e shkëlqyeshme për të ruajtur shëndetin që keni ose për të identifikuar faktorët tuaj të rrezikut për sëmundje të ndryshme, pavarësisht nëse është mbipesha, diabeti, historia familjare e çështjeve si kanceri dhe sëmundjet e zemrës, ose zvogëlimi i rrezikut të sëmundjeve seksualisht të transmetueshme”, thotë Dr. Rosser.
- Pap-testi dhe ekzaminimi pelvik : Një Pap-test bëhet gjatë një vizite të OB-GYN për depistimin e kancerit të qafës së mitrës dhe HPV. Është një keqkuptim i zakonshëm që gratë kanë nevojë për një Pap test çdo vit, thotë Dr. Rosser. “Udhëzimet nga ACOG dhe organizatat e tjera shëndetësore të grave zakonisht këshillojnë një ulje të numrit të testeve që gratë marrin gjatë gjithë jetës së tyre për t’u siguruar se marrin përfitimet e testimit janë maksimalle dhe duke minimizuar dëmin.”
o Gratë e moshës 21-29 vjeç duhet të kontrollohen për kancer të qafës së mitrës çdo tre vjet. Për gratë e moshave 21-25, përfitimi i një Pap testi është shumë më i vogël sepse rreziku i kancerit të qafës së mitrës është jashtëzakonisht i ulët. Sidoqoftë, për gratë që nuk kanë bërë vaksinën HPV, shqyrtimi mund të konsiderohet. Nëse nuk jeni të sigurt, ju lutemi diskutoni me OB-GYN tuaj.
o Gratë e moshës 30–65 vjeç duhet të kontrollohen çdo tre vjet vetëm për kancerin e qafës së mitrës, çdo pesë vjet vetëm për HPV, ose çdo pesë vjet nëse bashkë-testohet për të dy.
- Ekzaminimi klinik i gjirit: Kjo zakonisht fillon në moshën 19 vjeçare.
- Kontrollimi i infeksionit seksualisht të transmetueshëm (IST): Të gjitha gratë aktive seksualisht, më të reja se 25 vjeç duhet të testohen për Gonorrea dhe Klamidia çdo vit. Gratë 25 vjeç e lart që kanë partnerë të rinj ose të shumtë seksualë ose një partner që ka një IST duhet gjithashtu të testohen për Gonorre dhe Klamidia çdo vit. Ekzistojnë një numër shqyrtimesh të tjera të IST-ve që gratë mund të dëshirojnë të marrin në konsideratë me mjekun e tyre, veçanërisht nëse kanë partnerë të shumtë seksi. “Nëse jeni seksualisht aktiv, testimi për IST është një nga gjërat më të rëndësishme që mund të bëni për të mbrojtur shëndetin tuaj”, shton Dr. Rosser. “Sigurohuni që të keni një bisedë të hapur dhe të sinqertë në lidhje me historinë tuaj seksuale dhe testin e IST me mjekun tuaj dhe pyesni nëse duhet të testoheni për IST.”
Shënim: Kontrolli për IST gjatë shtatëzënësisë ndodh në intervale specifike.
- Planifikimi familjar: Kjo bëhet gjatë një vizite me mejkun obstetër gjinekolog ; sjell vëmendje ndaj kontracepsionit, shëndetit riprodhues dhe planifikimit riprodhues, të gjitha këto janë të rëndësishme për gratë e interesuara për krijimin e një familjeje.
o Për gratë që kanë qenë shtatzënë në të kaluarën, vlerësimi i historisë së shtatzënisë është kritik. Për shembull, nëse dikush ka diabet ose ka pasur probleme të presionit të gjakut, siç është preeklampsia ndërsa është shtatzënë, kjo rrit rrezikun e tyre për të pasur sëmundje të zemrës gjatë jetës së tyre. “Shtatzënia shpesh është një dritare në shëndetin e ardhshëm të një gruaje”, thotë Dr. Rosser.
- Kontrollimi i presionit të gjakut: Një herë në vit. Për shkak se sëmundja e zemrës është shkaku kryesor i vdekjes për gratë në Sh.B.A., Dr. Rosser këshillon që t’i kushtohet vëmendje e madhe presionit të gjakut, kolesterolit, menaxhimit të peshës dhe faktorëve të jetesës si dieta dhe ushtrimet fizike. “Është mirë të kontrolloni presionin tuaj të gjakut disa herë në vit, jo vetëm gjatë kontrollit një herë në vit.”
- Opsionale: Testimi gjenetik. “Nëse ka një histori të fortë familjare të kancerit, duke përfshirë kancerin e gjirit, vezoreve, kancerin e qafës së mitrës ose kancerin e zorrës së trashë, atëherë unë do t’i referoj këto gra tek një këshilltar gjenetik”, thotë Dr. Rosser.
Mendimi i ekspertëve: ” Grate , veçanërisht ato që lënë pediatrin e tyre dhe kalojnë të 20-at, 30-at dhe madje 40-at “, duhet ti përdorin këto vizita me mjekun për t’u përqëndruar në të gjithë aspektet e shëndetit të gruas.
* Këto udhëzime updatohen rregullisht nga organizata të ndryshme të bazuara në kërkime dhe ndryshojnë në varësi të faktit nëse një grua ka pasur histerektomi, një histori të lezioneve parakanceroze të shkallës së lartë, ose është e imunokompromentuar. Për udhëzimet më të fundit, pyesni OB-GYN ose vizitoni Ëomen’s Preventive Services Initiative – ËPSI (ëomenspreventivehealth.org) .
Kontrollet që duhen kryer për gratë në të 40-at dhe 50-at
- Vizitë e kujdesit parësor: Të paktën një herë në vit ose sa më shpesh të jetë e nevojshme.
- Testet rutinore të gjakut dhe shqyrtimi i lipideve: Mat presionin e gjakut, sheqerin në gjak, kolesterolin, etj. Të paktën një herë në vit ose aq shpesh sa të jetë e nevojshme.
- Pap testi dhe ekzaminimi pelvik: depistim çdo tre vjet për kancerin e qafës së mitrës, çdo pesë vjet për HPV, ose çdo pesë vjet kur kombinoni të dy testet.
- Depistim për kancerin e gjirit: Një herë në vit, duke filluar nga mosha 45 vjeç. Gratë e moshës 40–44 vjeç kanë mundësinë e fillimit të mamografive vjetore nëse dëshirojnë; gratë 55 vjeç e lart mund të kalojnë në çdo dy vjet nëse zgjedhin.
- Kolonoscopia: Shoqata Amerikane e Kancerit rekomandon fillimin e depistimit në moshën 45 vjeç – më herët nëse keni një histori familjare të kancerit të zorrës së trashë. Për ata që nuk kanë histori të kancerit të zorrës së trashë, zakonisht rekomandohet të bëjnë një kolonoskopi çdo 10 vjet pas shqyrtimit fillestar.
- Shfaqja e kancerit të mushkërive: Task Forca e Shërbimeve Parandaluese të Sh.B.A rekomandon që të rriturit 55vjec e më shumë duhet të kontrollohen nëse kanë pirë duhan për 30 vjet dhe aktualisht pinë duhan ose nëse e kanë lënë duhanin brenda 15 viteve të fundit.
Kontrollet që duhen kryer për gratë në të 60-at dhe më të vjetra
- Pap-testi dhe ekzaminimi pelvik : Bazuar në udhëzimet e fundit , Pap-testi nuk rekomandohet në mënyrë rutinore pas moshës 65 vjeç. Vendimi duhet të merret midis gruas dhe klinicistit të saj dhe bazuar në historikun e saj.
- Testet rutinore të gjakut dhe shqyrtimi i lipideve: Të paktën një herë në vit ose aq shpesh sa të jetë e nevojshme. Ndryshon për secilin individ dhe varet nga historia familjare e kancerit të zorrës së trashë dhe rezultateve të kolonoskopisë. Për shumicën e njerëzve që janë në rrezik mesatar, rekomandohet një kolonoskopi një herë në 10 vjet pasi të keni mbushur 45 vjeç.
- Skrining i osteoporozës: Gratë 65 vjeç e lart me masë normale kockore duhet të bëjnë një test të dendësisë minerale të kockave (BMD) çdo 15 vjet. Testimi më i shpeshtë rekomandohet për gratë me faktorë të caktuar rreziku për osteoporozë, të tilla si pirja e duhanit, alkoolizmi, historia fracture legeni në një prind, ose artriti reumatoid.
- Ekzaminimi i kancerit të lëkurës: Një herë në vit. Më shpesh nëse ka një histori familjare të kancerit të lëkurës ose një histori të ekspozimit të zgjatur në diell.
- Kontrollimi kardiologjik: Të paktën një herë në vit ose sipas nevojës,keni pasur preeklampsi ose presion të lartë të gjakut gjatë shtatzënisë, ose keni një histori familjare të sëmundjes së zemrës.
Mendimi i ekspertit: “Nëse jeni mbi 65 vjeç dhe dëshironi të vazhdoni me Pap-teste të rregullta për shkak të rrezikut nga HPV ose shqetësime të tjera, flisni me mjekun tuaj në mënyrë që ata të vlerësojnë rreziqet tuaja dhe ju të krijoni një plan së bashku, ”Thotë Dr. Rosser.
Dr. Rosser është një mbështetëse e grave që përfshihen në çdo fazë të kujdesit të shëndetit të tyre. “Njerëzit ose janë vërtet të angazhuar në kujdesin e tyre shëndetësor ose janë të shqetësuar dhe nervozë dhe mund të shmangin disa kontrolle dhe vizita”, thotë ajo. “Ne duam t’i angazhojmë gratë në kujdesin e tyre shëndetësor në mënyrë që ato të jetojnë një jetë të gjatë dhe të shëndetshme.”
Dr. Ardi Prushi
Përshtati: Nensi Xhaxho