11

Menopauza – problem apo normalitet i ri?

 

  1. Vështrim i përgjithshëm
  2. Simptomat
  3. Trajtimi

 

Menopauza është kur një grua pushon së pasuri menstruacione dhe natyrisht  nuk është më në gjendje të mbetet shtatzënë.

Periodat zakonisht fillojnë të bëhen më pak të shpeshta për një periudhë disa mujore ose edhe vite  para se të ndalen fare. Ndonjëherë ato mund të ndalen papritmas.

Menopauza është një pjesë e natyrshme e plakjes që zakonisht ndodh midis moshës 45 dhe 55 vjeç, pasi nivelet e estrogjenit të një gruaje bien. Në  Mbretërinë e bashkuar, mosha mesatare e  një gruaje që arrin  menopauzën është 51 vjeç.

Por rreth 1 në 100 gra përjetojnë menopauzë para moshës 40 vjeç. Kjo njihet si menopauzë e parakohshme ose pamjaftueshmëri e parakohshme e vezoreve.

 

Simptomat e menopauzës

Shumica e grave përjetojnë simptoma të menopauzës. Disa prej tyre mund të jenë mjaft të rënda dhe të kenë një ndikim të rëndësishëm në aktivitetet tuaja të përditshme.

Simptomat e zakonshme përfshijnë:

  • afshe të të nxehtit
  • djersitje natën
  • thatësi vaginale dhe diskomfort gjatë seksit
  • vështirësi për të fjetur
  • luhatje të humorit ose ankth
  • dëshirë seksuale e reduktuar ( ulje e libidos)
  • probleme me kujtesën dhe përqendrimin

 

Simptomat e menopauzës mund të fillojnë muaj, madje vite para se të ndërpriten menstruacionet dhe të zgjasin rreth 4 vjet pas periodës suaj të fundit, megjithëse disa gra i përjetojnë ato për shumë më gjatë.

 

Kur  duhet të flasësh me një mjek?

Është gjithnjë ide e mirë ti drejtoheni mjekut tuaj të familjes nëse keni simptoma të menopauzës që ju shqetësojnë ose nëse po përjetoni simptoma të menopauzës para moshës 45 vjeç.

Ata zakonisht mund të konfirmojnë nëse jeni në menopauzë bazuar në simptomat tuaja, por edhe një analizë  gjaku për të matur nivelet e hormoneve tuaja mund të kryhet nëse jeni nën 45 vjeç.

 

Trajtimet për simptomat e menopauzës

Mjeku juaj i përgjithshëm mund të ofrojë trajtime dhe të sugjerojë ndryshime në stilin e jetës nëse keni simptoma të rënda të menopauzës që ndërhyjnë në  cilësinë e jetës suaj të përditshme.

 

Kjo perfshin:

  • terapi zëvendësuese hormonale (HRT) – tableta, ngjitësa lëkure, xhel dhe implante që lehtësojnë simptomat e menopauzës duke zëvendësuar estrogjenin
  • kremra vaginalë me përmbajtje estrogjeni, lubrifikantë ose hidratues për tharjen vaginale
  • terapia e njohjes së sjelljes (CBT) – një lloj i terapisë së të folurit që mund të ndihmojë me luhatjet e humorit dhe ankthin
  • të hash një dietë të shëndetshme, të ekuilibruar dhe të ushtroshohesh rregullisht – mbajtja e një peshe të shëndetshme dhe qëndrimi në formë mund të përmirësojnë disa simptoma të menopauzës

Mjeku juaj  mund t’ju drejtojë te një specialist i menopauzës nëse simptomat tuaja nuk përmirësohen pasi keni provuar trajtimin ose nëse nuk jeni në gjendje të merrni terapi zëvendësuese hormonale.

 

Çfarë e shkakton menopauzën?

Menopauza shkaktohet nga një ndryshim në ekuilibrin e hormoneve seksuale të trupit, i cili ndodh kur plakeni.

Ndodh kur vezoret tuaja ndalojnë së prodhuari  aq shumë estrogjen sa më parë dhe nuk lëshojnë më një vezë çdo muaj.

Menopauza e parakohshme ose e hershme mund të ndodhë në çdo moshë, dhe në shumë raste nuk ka ndonjë shkak të qartë.

Ndonjëherë shkaktohet nga një trajtim i tillë si ndërhyrje kirurgjikale për heqjen e vezoreve (ooforektomia), disa trajtime të kancerit të gjirit, kimioterapia ose radioterapia, ose mund të shfaqet nga një tjetër situatë mjekësore, siç është sindroma Dawn ose sëmundja Addison.

Simptomat

Shumica e grave do të përjetojnë disa simptoma rreth menopauzës. Kohëzgjatja dhe ashpërsia e këtyre simptomave ndryshojnë nga një grua në tjetrën.

Simptomat zakonisht fillojnë disa muaj ose vite para se të ndalojë menstruacionet, të njohur si perimenopauza, dhe mund të vazhdojnë për disa  kohë më pas.

Mesatarisht, shumica e simptomave zgjasin për rreth 4 vjet nga perioda juaj e fundit. Sidoqoftë, rreth 1 në 10 gra i përjetojnë ato deri në 12 vjet.

Nëse përjetoni menopauzë papritmas – për shembull, si rezultat i trajtimit të kancerit – simptomat tuaja mund të jenë më të këqija.

 

 

 

Ndryshimet në periodat  tuaja

Shenja e parë e menopauzës është zakonisht një ndryshim  në atë që njihet si modeli normal i menstruacioneve. Mund të filloni të keni sasi të shtuar ose pakësuar  në mënyrë të konsiderueshme të fluksit të gjakut gjatë periodave.

Frekuenca e menstruacioneve mund të ndikohet gjithashtu. Mund t’i keni çdo 2 ose 3 javë, ose mund t’i mos keni për muaj me radhë.

Kjo derisa  të mos keni më perioda në mënyrë përfundimtare.

 

Simptoma të zakonshme të menopauzës

Rreth 8 në çdo 10 gra do të kenë simptoma shtesë për disa kohë para dhe pas ndalimit të menstruacioneve. Këto mund të kenë një ndikim të rëndësishëm në jetën e përditshme për disa gra.

Simptomat e zakonshme përfshijnë:

  • afshe të nxehtësisë – ndjenja të shkurtra dhe të papritura të nxehtësisë, zakonisht në fytyrë, qafë dhe gjoks, gjë që e bën lëkurën tuaj të skuqur dhe të djersitur
  • djersitje gjatë natës – afshe të nxehtësisë që ndodhin gjatë natës
  • vështirësi gjatë gjumit – kjo mund të ju bëjë të ndiheni të lodhur dhe nervoz gjatë ditës
  • një dëshirë seksuale e reduktuar ( ulje e libidos)
  • probleme me kujtesën dhe përqendrimin
  • thatësi dhe dhimbje vaginale, kruarje ose diskomfort gjatë seksit
  • dhimbje koke
  • luhatjet e humorit, të tilla si ulje humorit ose ankthi
  • palpitacione – rrahjet e zemrës që befas bëhen më të ndjeshme
  • ngurtësim të kyçeve, dhembje
  • zvogëlim i masës muskulore
  • infeksione të përsëritura të traktit urinar (UTI)

Menopauza gjithashtu mund të rrisë rrezikun e zhvillimit të problemeve të caktuara të tjera, të tilla si ulje e densitetit të kocave(osteoporoza).

Drejtojuni mjekut tuaj  nëse i shihni simptomat  veçanërisht shqetësuese, pasi  ka trajtimet  në dispozicion dhe lexoni se si të menaxhoni simptomat e menopauzës.

Trajtimi kryesor për simptomat e menopauzës është terapia e zëvendësimit hormonal (HRT), edhe pse trajtime të tjera janë gjithashtu në dispozicion për disa nga  këto simptoma.

 

Terapia zëvendësuese hormonale (HRT)

HRT zëvendëson hormonet që mungojnë. Shumica e simptomave shkaktohen nga nivele të ulëta të estrogjenit, kështu që ky është hormoni më i rëndësishëm për t’u zëvendësuar. Nëse keni një mitër ju duhet edhe një progesteron për të mbrojtur  shtresën  e brendshme  të saj.

HRT është jashtëzakonisht efektiv në lehtësimin e simptomave të menopauzës dhe është në dispozicion si tableta, ngjitëse lëkure, xhel për tu fërkuar në lëkurë ose implante.

Përfitimet dhe rreziqet e terapisë hormonale zëvendësuese(HRT)

Përfitimi kryesor i HRT është se mund të ndihmojë në lehtësimin e simptomave të menopauzës, duke përfshirë afshet  e nxehtësië, hutimin, dhimbjet e kyçeve, ndryshimet e humorit dhe thatësinë vaginale.

Mund të ndihmojë gjithashtu në parandalimin e uljes së densitetit të kockave, të cilat mund të çojnë në fraktura (osteoporozë). Osteoporoza është më e zakonshme pas menopauzës.

Disa lloje të HRT mund të rrisin lehtësisht rrezikun e kancerit të gjirit dhe mpiksjes së gjakut në disa gra. Ju duhet të diskutoni nëse keni ndonjë faktor rreziku me një mjek ose infermier.

Dëshmitë thonë se rreziqet e HRT janë të vogla dhe zakonisht tejkalohen nga përfitimet.

Mjeku juaj  mund t’ju japë më shumë informacion në lidhje me rreziqet dhe përfitimet e HRT për t’ju ndihmuar të vendosni nëse doni ta merrni atë.

 

 

Afshet e nxehta dhe djersitja natën

Nëse përjetoni afshe dhe djersitje gjatë natës si rezultat i menopauzës, nganjëherë mund të ndihmojnë masa të thjeshta, të tilla si:

  • veshu me rroba të lehta
  • mbajtja e dhomës së gjumit të freskët gjatë natës
  • bërja e një dushi të freskët, përdorimi i një ventilatori ose një pije e ftohtë
  • përpiquni të zvogëloni nivelet e stresit tuaj
  • shmangia e nxitësve të mundshëm, të tilla si ushqimi pikant, kafeina, pirja e duhanit dhe alkooli
  • ushtrohuni rregullisht dhe humbisni peshë nëse jeni mbipeshë

 

Nëse afshet dhe djersitjet janë të shpeshta ose të forta, mjeku juaj mund të sugjerojë marrjen e HRT.

Nëse HRT nuk është i përshtatshëm për ju, ose do të preferonit të mos e merrnit atë, mjeku  mund të rekomandojë ilaçe të tjera që mund të ndihmojnë, të tilla si klonidina (një ilaç i presionit të lartë të gjakut) ose antidepresantë të caktuar.

Këto ilaçe mund të shkaktojnë efekte anësore të pakëndshme, prandaj është e rëndësishme të diskutoni rreziqet dhe përfitimet me mjekun tuaj para se të filloni trajtimin.

 

 

Luhatjet e humorit

Disa gra përjetojnë ulje të humorit dhe ankth rreth kohës së menopauzës.

Masat e vetë-ndihmuese si pushimi i bollshëm, ushtrimet e rregullta dhe kryerja e aktiviteteve relaksuese të tilla si joga dhe tai chi mund të ndihmojnë. Barnat  dhe trajtimet e tjera janë gjithashtu në dispozicion, duke përfshirë HRT dhe terapinë njohëse të sjelljes (CBT).

 

CBT është një lloj i terapisë së të folurit që mund të përmirësojë uljet e humorit dhe ndjenjat e ankthit. Mjeku juaj  mund të jetë në gjendje t’ju referojë për terapinë në fjalë, ose të rekomandojë opsione  të tilla si kurse online CBT.

Antidepresantët mund të ndihmojnë nëse jeni diagnostikuar me depresion.

 

Ulje e dëshirës seksuale

Është  zakonshme që gratë të humbin interesin për seks gjatë kohës së menopauzës, por HRT shpesh mund të ndihmojë me këtë. Nëse HRT nuk është efektiv, mund t’ju ofrohet një xhel testosteroni për ta aplikuar në një zonë të lëkurës, siç është barku ose pjesa e sipërme e këmbës.

Testosteroni është hormoni seksual mashkullor dhe mund të ndihmojë në rivendosjen e dëshirës  seksuale në disa gra.

Aktualisht nuk është i licencuar për përdorim te gratë, megjithëse mund të përshkruhet pas menopauzës nga një mjek specialist nëse mendojnë se mund të ndihmojë në rivendosjen e dëshirës suaj seksuale.

Efektet anësore të mundshme të përdorimit të testosteronit përfshijnë puçrrat dhe rritjen e padëshiruar të qimeve.

Thatësi dhe diskomfort vaginal

Nëse vagina juaj bëhet e thatë, e dhimbshme ose kruhet si rezultat i menopauzës, mjeku juaj  mund të përshkruajë trajtim me estrogjen që vendoset direkt në vaginën tuaj si unazë  vaginale.

Kjo mund të përdoret në mënyrë të sigurt krahas HRT.

Zakonisht do të duhet të përdorni estrogjen vaginal për një kohë të pacaktuar, pasi simptomat tuaja ka të ngjarë të kthehen kur ndërpritet trajtimi. Sidoqoftë, efektet anësore janë shumë të rralla. Ju gjithashtu mund të përdorni hidratues ose lubrifikantë vaginalë pa recetë përveç ose në vend të estrogjenit vaginal.

 

Dobësimi i kockave ( Ulja e densitetit tö kockave)

Gratë që kanë kaluar menopauzën janë në një rrezik në rritje të zhvillimit të osteoporozës si rezultat i nivelit më të ulët të estrogjenit në trup.

Ju mund të zvogëloni shanset tuaja për të zhvilluar osteoporozë:

  • marrja e HRT – HRT mund të ndihmojë në parandalimin e dobësimit të kockave tuaja, megjithëse ky efekt nuk ka tendencë të zgjasë pasi të ndalet trajtimi
  • Ushtrime të rregullta – përfshirë ushtrime të mbajtjes së peshave dhe rezistence
  • ngrënia e një diete të shëndetshme që përfshin shumë fruta, perime dhe burime të kalciumit, të tilla si qumësht me yndyrë të ulët dhe kos
  • marrja e rrezeve – rrezet e diellit në lëkurën tuaj shkaktojnë prodhimin e vitaminës D, e cila mund të ndihmojë për të mbajtur kockat tuaja të forta
  • ndalimi i pirjes së duhanit dhe ulja e alkoolit
  • marrja e shtesave të kalciumit dhe / ose vitaminës D nëse nuk ndieni se po merrni mjaftueshëm – diskutojeni këtë me mjekun tuaj

 

Takimet pasuese ( Follow-up)

Nëse jeni duke trajtuar simptomat e menopauzës, do të duhet të ktheheni tek mjeku juaj për një rishikim pas 3 muajsh, dhe një herë në vit pas kësaj.

Gjatë takimeve tuaja, mjeku juaj  mund të:

  • sigurohet që simptomat tuaja të jenë nën kontroll
  • pyesë për ndonjë efekt anësor dhe mënyrën e gjakderdhjes
  • kontrollojë peshën dhe presionin e gjakut
  • rishikojë llojin e HRT që po merrni dhe bëjë çdo ndryshim të nevojshëm
  • diskutoni nëse duhet ta vazhdoni atë ose nëse vendosni të ndaloni, si duhet të bëhet.

 

Shumë gra do të kenë nevojë për trajtim për disa vjet, derisa të kalojnë shumica e simptomave të tyre në menopauzë. Disa gra mund të dëshirojnë të marrin HRT për shumë vite. Përfitimet dhe rreziku i tyre individual duhet të vlerësohen çdo vit.

 

 

Terapitë plotësuese dhe alternative

Trajtimet plotësuese dhe alternative, të tilla si ilaçet bimore dhe hormonet bioidentike (“natyrore”), nuk rekomandohen për simptomat e menopauzës. Kjo sepse në përgjithësi është e paqartë se sa të sigurt dhe efektive janë ato.

Hormonet bioidentike  nuk janë të njëjta me hormonet identike të trupit. Hormonet identike të trupit, ose progesteroni i mikronizuar, mund të përshkruhen për të trajtuar simptomat e menopauzës. Disa terapi plotësuese dhe alternative mund të ndërveprojnë me ilaçe të tjerë dhe të shkaktojnë efekte anësore.

Pyesni mjekun ose farmacistin tuaj për këshilla nëse po mendoni të përdorni një terapi plotësuese.

Dr. Ardi Prushi

Përshtati: Dr. Ina Çala