54

Dyshemeja pelvike – Inkontinenca urinare e effortit!

1.Çfarë është dyshemeja pelvike ?
Dyshemeja pelvike është struktura e poshtme e legenit, e përbërë nga muskuj të fuqishëm. Në këtë strukturë (grup muskujsh) ka disa hapësira të cilat bëjnë të mundur funskonimin normal të organeve viscerale – hiatusi urogenitale dhe anale. 

2. Për çfarë na shërben dyshemeja pelvike ? – 
Dyshemeja pelvike luan rol thelbësor në mbështetjen e organeve viscerale si zorrët e holla, rectumi, vezika urinare apo uterusi . Gjithashtu dyshemeja pelvike luan rol në mbajtjen e organeve në kavitet gjatë rritjes së presionit intra-abominal dhe mirefunksionimi I saj luan rol të madh në kontinencën urinare dhe fekale. 

3.Nëse nuk funskionon mirë, si ta dallojmë ?
Tek gratë pas lindjes (bëhet fjalë për gratë që lindin në rrugën vaginale) nga tensionimi dhe shterëzimet e forta që kryhen, këto muskuj mbajnë gjithë peshën e rritjes së presionit intraabominal dhe pësojnë një laksim qoftë të fibrave muskulare e qoftë të ligamenteve dhe fasciave mbajtëse e kështu do humbasi funksioni duke cuar në ptoze të organeve uro-genitale dhe rectale si dhe në incontinencë urinare/fekale.
Një grua që urinon në sforcim të madh si (të qeshurat, kollitja, tështimat) atëherë duhet të jetë në fazat fillestare të disfunksionit të dyshemesë pelvike e për këtë duhet ti drejtohet mjekut fizioterapeut për të marrë ushtrimet e duhura për forcimin e dyshemesë pelvike.

4.Cilat janë shkaqet që bëjnë që mos funskionojë mirë dyshemeja pelvike ?
Tek gratë, sikurse e përmenda mësipër shkaku kryesor është lindja vaginale si dhe sforcimet e kësaj zonë më së shumti se meshkujt pasi gratë kalojnë më shumë kohë në mbajtjen e fëmijës e cila con në sforcime të muskulaturës së dyshemesë pelvike. Gjithashtu gravidanca rrit presionin intraabominal dhe peshën që ushtrohet mbi këtë muskulaturë duke e laksuar akoma më shumë.

5.A është një problem që prek shumë gra ? Nëse po, pse nuk flitet për të ?
Fakti është se simptomatika fillon të shfaqet vonë në jetën e grave dhe gratë paraqiten tek mjeku atëherë kur problem bëhet vertet serioz dhe I paperballueshëm. Nga 25 milion amerikan që vuajnë nga inkontikenca urinare, 75-80% janë gra. Në shifra botërore thuhet se rreth 4-8% e popullatës së përgjithshme është e prekur nga inkontinenca urinare. Prevalenca në moshat mbi 70 vjec është 40%.
Duke marrë parasysh “sedrën” shqiptare, gratë e kanë të vështirë ta pranojnë dhe të paraqiten tek mjeku për këtë problem dhe paraqiten atëherë kur zgjidhja e vetme mbetet interventi kirurgjikal.  

6.Cilat janë grupet më të rrezikuara ?
Cdo grua ka potencialin të vuajë nga problemet e dyshemesë pelvike, duke filluar nga inkontinencat e stressit (effortit) e duke kaluar deri tek prolabimi I organeve të dyshemesë pelvike si hysteroptoza, recto/enterocela, cystocela. 

7.Çfarë lidhje ka dyshemeja pelvike me çrregullimet seksuale te gratë ? 
Sigurisht qe crregullime të dyshemesë pelvike ndikojnë në jetën seksuale qoftë të meshkujve dhe në mënyrë të padiskutueshme tek femrat. Simptomatikat e problemeve të dyshemesë pelvike përkthehen në mungesë të dëshirës seksuale, orgazma infrekuente dhe dyspareunia. 

8.Si bëhet rehabilitimi I dyshemesë pelvike  ?
Egzistojnë një sërë ushtrimesh të cilat funksionojnë dhe mbi të gjitha rekomandohen që këto ushtrime të kryhen në mënyrë të vazhdueshme për të parandaluar disfunksionin e dyshemesë pelvike si dhe për ta forcuar atë. – https://www.drardi.com/5-ushtrime-per-muskujt-e-legenit/
linku me ushtrimet (merr info nese do ose vej gjithe linkun)
Zgjidhjet në rastet e avancuara janë kirurgjikale invasive apo miniinvazive, në varësi të shkakut dhe rastit. 

9.Si këshillohet të veprojmë që të kemi më shumë dijeni dhe të kontrollojmë dyshemenë tonë pelvike ?
Duhet të jeni të vëmëndshme për cdo sinjal që trupi juaj ju jep. Gratë përgjithsisht e konsiderojnë normale lagien e të mbathurave në sforcime të mëdha, por jo, kjo nuk ështe aspak normale. Kjo është simptoma e parë e inkontinencës urinare të effortit dhe është momenti ku duhet të paraqitet tek mjeku si një situate ndoshta reversible pa kirurgji. 

10.A ka ndonjë ndryshim midis dyshemesë pelivike të burrae dhe grave ? Për shembull, cili mjek e bën kontrolline dyshemesë pelvike te burrat ?
Në vetvete ndryshimi qëndron në organet gjentiale në aspektin funksional dhe anatomik sesa në vetë logjikën e funskionimit të dyshemesë pelvike nga njëra gjini tek tjetra. Pra, qëllimi është I njëjtë, mbajtja e organeve, rezistenca ndaj presionit intraabominal dhe kontinenca uro-fekale.
Sigurisht tek meshkujt për arsyet që përmenda mësipër për faktorët e riskut tek femrat, rastet janë shumë më të rralla tek mëshkujt se tek femrat.
Mëshkujt sigurisht duhet të ndiqen tek mjeku urolog për problematika të tilla. 

13

High, Medium apo Low Risk – HPV është rrezik!

 

1 Çfarë  do të thotë HPV dhe pse duhet ta dimë ?

2 Pse duhet një vaksinë HPV ?

3 Sa zgjat efekti i vaksinës ?

4 Sa zgjat prezenca e HPV në trupin e njeriut dhe çfarë rreziku përbën ?

5 Kujt i këshillohet ?

6 Sa kushton vaksina ?

7 Sa doza duhen marrë ?

8 Është një vaksinë që duhet të bëjnë vetëm gratë apo dhe burrat ?

9 Ka efekte anësore ? Është neë vaksinë e komercializuar ?

 

  • HPV është akronimi I Human Papilloma Virus, I cili është një virus ADN dhe I përket familjes së papillomaviridae. Rreth 90% e infektimeve me HPV janë asimptomatike dhe zgjidhet nga organizmi për një periudhë gati 2-vjecare. Në momentin që HPV persiston atëherë ai mund të shkaktojë lythat ose lezione të tjera prekanceroze. Në varësi të pozicionimit të tyre, atëherë do të rritej risku për zhvillim të kancerit të zonës së ineresuar.
    Duke qënë se ky virus hyn në kategorinë e viruseve të transmetueshëm seksualisht, sigurisht që vëmëndja më e madhe përqëndrohet tek kancerat gjinekologjik apo urologjik.
    HPV ka nëntipe të shumtë dhe që përcaktohen në 3 kategori, risk I ulët, I mesëm dhe I lartë. Në rreth 70% të kancerave të cervixit (qafa e mitrës) nëntipi I izoluar është ai 16 dhe 18. Duhet thënë së thuajse të gjithë kanercat e cervixit vijnë si pasojë e një infektimi me HPV e ndaj të gjithë femrat duhet të jenë të vëmëndshme dhe të mirëinformuara mbi shkaktarin, depistimin, diagnozën, trajtimin dhe kujdesin që duhet të kenë.
    Lythat gjenital, apo kondilomat janë këmbanat e alaramit të infektimit me HPV dhe përgjithsisht shkaktohen nga nëntipi 6 dhe 11.
    Derimë sot janë izoluar rreth 170 nëntipe të HPV dhe rreth 40 prej këtyre nëntipeve transmetohen patjetër në rrugë seksuale, vaginale, anale apo orale.
  • Thuajse cdo person aktiv seksualisht do të infektohet me HPV në një moment të jetës së tij. Sikurse thamë më sipër, 90% e tyre nuk do të kenë asnjë simptomë apo shenjë klinike nga ky infektim. Rreth 14 milion Amerikan infektohen në vit me HPV përfshirë këtu cdo moshë e cila ka jetë seksuale aktive.
    Sot mund të thuhet se vaksinimi kundrejt HPV ka reduktuar me 86% numrin e infektimeve që shkaktojnë kancerat apo lythat gjenital tek vajzave në adoleshencë, ndërkohë që tek gratë e vaksinuara, përqindja e lezioneve prekanceroze të shkaktuara nga tipet e HPV që shkaktojnë kancer cervikal ka rënë me 40%.
    Rreth 36000 femra diagnostikohen me kancer cervixi në vit në ShBA, ndërkohë që vaksinimi parandalon rreth 32000 raste.
    Thënë sa mësipër, rezulton absolutisht efektive vaksina kundrejt HPV dhe jetëshpëtuese.
  • Kjo në fakt është një pyetje e cila sigurisht nuk mund të jepet në mënyrë definitive pasi imuniteti I aktivizuar vec valencës së vaksinës dhe kohës kur kryhet, varet dhe nga reagimi imunitar që bën një individ I vaksinuar. Gjithsesi sot kemi studime të shumta dhe thuajse të sakta që na japin të dhëna mbi kohëzgjatjen e efektit të vaksinës anti-HPV.
    Analiza e modelit matematikor e bazuar në regjimin me 3 doza të vaksinës profilaktike të nëntipit të HPV-16 na jep të dhëna se 99% e femrave të vaksinuara të moshës 16-23 vjec do të kenë imunitet thuajse jetësor anti-HPV 16. Të dhëna të rëndësishme mbi vaksinën anti-HPV kuadrivalente treguan se imuniteti long-term ishte induktuar me një titër anti-HPV pas 5 vitesh të njëjtë apo më të lartë se titri I shkaktuar nga imuniteti natyral post-infeksion.
    Ngjashëm ndodh dhe për vaksinën bivalente, me një seropozitivitet >98% pas 4.5 vitesh, dhe me titër në këtë kohë më të lartë se imuniteti natyral post-infeksion.
    Mund të thuhet se aplikimi I vaksinës në moshën e mësipërme mund të jetë përgjatë gjithë jetës.
  • Mund të thuhet se HPV mund të qendrojë dhe gjatë gjithë jetës në trupin tonë dhe të mos japë asnjë shenjë. Kjo sigurisht që varet nga nëntipi I virusit. Gjithsesi imuniteti ynë është një mekanizëm perfekt dhe ai do të fillojë të prodhojë antitrupa për të luftuar këtë infeksion.
    Pak a shumë pritet që në krye të 2 viteve HPV të jetë zhdukur nga organizmi jonë si pasojë e reagimit imunitar.
    Duke u nisur nga sa shpjegova mësipër, egzistojnë testet e screening për këtë virus dhe ndaj kryerja e PAP-Test tek femrat është jetik. Fatkeqsisht për meshkujt derimë sot nuk ka teste screening ndaj HPV.
    HPV prej nëntipit do të përcaktojë dhe rreziqet në trupin tuaj. Sikurse kemi përmendur, në shumicën e rasteve është asimptomatik (90% e infektimeve) dhe mund të shkaktoje deri kancer të vendit të implantimit.
  • Vaksinimi anti-HPV tashmë ka protokolle të mirëpërcaktuar se kush dhe kur duhet të vaksinohet. Ajo rekomandohet në rutinë nga mosha 11-12 vjec por mund të fillohet dhe që në moshën 9 vjecare. ACIP (Advisory Committee on Immunization Practices) rekomandon se deri në moshën 26 vjecare mund të kryhet vaksinimi në përsona të cilët nuk janë vaksinuar mjaftueshëm mëparë. Kjo vaksinë jepet në seri prej 2 ose 3 dozash, në varësi të moshës së fillimit.
    Sigurisht që vaksina nën konsultë më mjekun tuaj, mund të kryhet dhe nga mosha 27-45 vjec, por benefitet e saj janë të pakta duke marrë në konsideratë se ju në këtë rang moshe probabilisht jeni infektuar nga HPV.
    Duhet cilësuar se kjo vaksinë duhet të kryhet detyrimisht tek personat e imunokompromentuar sipas protokolleve specifike të cilat duhen diskutuar me mjekun infeksionist. Këshillohet që tek këto persona të kryet regjimi me 3 doza.
  • Kosto e vaksinës sigurisht është e lartë dhe kjo varet dhe nga kompania farmaceutike prodhuese. Vaksina HPV në shumicën e vendeve mbulohet nga siguracionet si pjesë e skemave të vaksinimit të popullatës. Fatkeqsisht në vendin tonë, vaksinimi kundër HPV nuk përfshihet në kalendarin e vaksinave dhe kjo në të ardhmen do të ketë kosto për shoqërinë tonë.
    Gardasil 9 ka një kosto prej 400-500$ në tregun ndërkombëtar për 3 dozat e saj.
    Skema e vaksinimit funksionon pranë spitalit tonë Hygeia dhe kushdo prind që kërkon të vaksinojë fëmijën duhet të më kontaktojë për ti shpjeguar nga afër efektet dhe risqet.
  • 2 doza të vaksinës janë të mjaftueshme dhe të rekomandueshme sipas protokollit të CDC për vaksinimin anti-HPV, deri në moshën 15 vjec.
    Doza e dytë duhet dhënë rreth 6 muaj – 1 vit pas dozës së parë. Në rast se marrja e dozës së dytë tëk adoleshentët ndodh brenda 5 muajve nga doza e parë, atëherë rekomandohet të kryhet dhe një dozë e tretë.
    Nga mosha 15-26 vjec rekomandohet kryerja e 3 dozave të kësaj vaksine duke përfshirë dhe të imunokompromentuarit dhe skema është si mëposhtë:
    Doza 1, 2 muaj më pas doza 2, 6 muaj pas dozës 1 të kryhet doza 3.
    Kjo skemë përfshin dhe të imunokompromentuarit e moshës 9-26 vjec përfshirë dhe AIDS.
  • Absolutisht që vaksinimi I HPV duhet të kryhet në të dyja gjinitë. Kancerat anal, penil dhe orofaringeal janë në shumicën e rasteve me origjinë nga HPV e kështu duhet parandaluar.
    Skemat e mësipërme kryhen dhe për meshkujt sikurse për femrat.
  • Si cdo medikament tjeter, vaksina anti-HPV ka kontraindikimet dhe efekter anësore.
    Personat të cilët kanë pasur hipersensitivitet apo alergji nga vaksina të mëparshme të kryera duhet të sqarohen në lidhje me anti-HPV.
    Personat të cilët në dozën e parë kanë krijuar reaksion të rëndë imunitar si shoku anafilaktik nuk duhet të kryejnë dozat e tjera.
    Në grupin ë kujdesit duhet të futen dhe personat me alergji ndaj latexit (vaksinat në shiringa të parambushura mund të krijojnë reaksion nga latexi I kapakut mbyllës së vaksinës), përsonat më probleme alergjike karshi majasë duhet të sqarohen pasi vaksina kuadrivalente dhe ajo nëntëvalente prodhohen në terren të Saccharomices cerevisiae (majaja e bukës).
    Të sëmuret akut duhet ti shmangen vaksinës derinë sqarimin dhe kalimin e situatës akute, ndërsa ato me sëmundje kronike duhet të konsultohen me mjekun.
    Efektet anësore të saj në shumicën e rasteve janë lokale dhe të tipit inflamator të vendit të injeksionit, shoqëruar me skuqje, enjtje dhimbje nga 20-90% të rasteve. Duhet të cilësoj se kjo ndodh thuajse në cdo vaksinim apo injeksion.
    Temperatura trupore mund të rritet deri në 37.8 gradë gjatë 15 ditëve të para të pas vaksinimit. Kjo nuk është shqetësuese dhe njihet si reagim imunitar.
    Të tjera efekte anësore te rralla janë dhimbjet trupore, lodhja, dobësia, nauze.
    Rekomandohet që pacienti të qëndrojë ulur deri 15 minuta pas injektimit pasi mund të ndodhin gjëndje lipotimie.

Intervistoi për Tabu.al / Living Albania
Zhaklin Lekatari

5

Sindroma e Ovarit Policistik… Aq e shpeshtë, po aq e mbidiagnostikuar!

 

 

  1. Cfarë është sindroma e ovarit policistik?
  2. Nga se karakterizohet ky çrregullim?
  3. Cilat janë shkaqet e këtij çrregullimi?
  4. Cila është mosha në të cilat shfaqet ky çrregullim?
  5. Si mund ta kuptojmë që kemi këtë problem dhe kur duhet t’i drejtohemi mjekut?
  6. Si arrihet deri te diagnoza për këtë çrregullim?
  7. Cfarë lloj trajtimesh kemi? Vetëm me medikamente?
  8. A ndikon stili i jetës dhe ushqimit në këtë çrregullim?

 

1)
Sindroma e Ovarit Polikistik është një crregullim hormonal  në gratë e moshës riprodhuese. Mendohet se në bazë të këtij sindromi qëndron përcaktimi gjenetik por sigurisht që në studim janë dhe shkaqe të tjera. Në thelb të këtij sindromi është hiperandrogjenizmi, pra shtimi I sasisë së hormoneve mashkullore tek femrat.
Të parët që studiuan këtë sindromë ishin Stein dhe Leventhal, nga ku merr dhe emrin ky sindrom, pra sindroma Stein-Leventhal ose sindroma e Ovarit Polikistik.
Në fakt Stein dhe Leventhal gjetën lidhjen midis vezoreve morfologjikisht me shumë kiste të vogla, hirsutizmit (qimëzimi në modelin mashkullor), crregullimeve të ciklit (amenorrhea, oligomenorrhea) dhe obezitetit.
Pra sikurse shihet, PCO-S është një sindromë me një kuadër të komplikuar klinik I cili përfshin crregullimet hormonale dhe pasojat e këtyre crregullimeve.

2)
PCO-S karakterizohet klinikisht nga triada obezitet, crregullim cikli dhe hirsutizëm. Sigurisht cdo prej elementëve përbërës të kësaj triade madhore kanë shfaqjet e tyre klinike më minore dhe për këtë sigurisht duhet të thellohemi në diagnozë.
Crregullimet e ciklit janë tipike në këtë patologji dhe karakterizohen nga oligomenorrhea, përcaktimi I të cilës bëhet nga totali I <9 cikleve menstruale në vit apo vonesa të ciklit të cilat shkojnë nga minimum 35 ditë – 6 muaj dhe në raste të rënda karakterizohet nga amenorrhea, pra mungesa e plotë e cikleve menstruale. Pasoja të këtij crregullimi janë sigurisht hemorragjitë vaginale jonormale dhe sigurisht infertiliteti. Ky crregullim vjen si pasojë e mungesës kronike të ovulacionit.
Sikurse kam theksuar mësipër, shtimi I niveleve hormonale mashkullore qëndron në thelb të këtij sindromi e përpasojë shfaqjet klinike do jënë pasoja të androgjenizmit.
Kështu tipike në këto gra është hirsutizmi, pra shtimi I qimeve në trup sipas modelit mashkullor, duke filluar me mjekrrën, përreth aerolave të gjoksit si dhe në bark. Aknet gjithashtu në ftyrë, e sidomos në pjesën e poshtmë të faqeve, nofullës dhe qafës janë tipike.
Në raste më të rënda do kemi tipare tipike mashkullore tëk gratë si p.sh klitoromegalia (zmadhim I klitorisit), rritje e masës muskulare dhe trashje e zërit, gjëndje kjo e cila quhet hipertkozis.
Në këtë rast si mjek duhet të tregohemi të kujdesshëm pasi duhet të bëjmë diagnozë diferenciale me patologji të tjera si tumore androgjen-prodhues, marrje e jashtme e androgjenikëve apo hiperplazinë kongenitale adrenale virilizuese.
Rreth gjysma e grave me PCO-S janë klinikisht obeze. Pra, obeziteti gjendet shpesh si shoqërues I sindromës së Ovarit Polikistik.
Këto gra duhet të bëjnë tepër kujdes me stilin e jetesës dhe ndërkohë rreth 43% e tyre vuajnë apo do të vuajnë nga sindroma Metabolike (obezitet abdominal, dislipidemi, tension I lartë arterial), problematika këto të cilat cojnë në problem kardiovaskulare.
Kontrolli I plotë për këtë profil është I domosdoshëm në cdo paciente obeze dhe që gjithashtu ka dhe PCO-S.
Karakteristikë tjetër e këtyre grave është dhe Diabeti Mellitus. Në studime të shumta thuhet se rreth 10% e grave me PCO-S vuajnë nga Diabeti Mellitus Tip 2 dhe 30-40% e tyre do të zhvillojnë intolerancë të glukozës në moshën 40 vjec.

3)
Nga ana fizpatologjike problem qëndron në faktin e anomalive në metabolizmin e hormoneve androgjenike dhe estrogjenike si dhe në prodhimin e hormoneve androgjenike. Në këto pacient shpesh gjinden vlera të rritura të testosteronit, androstenedionit dhe DHEA-S. Sigurisht këto janë variabla dhe nuk gjenden në të gjithë pacientet më PCO-S, madje në disa raste të tjera nivelet e ketyre hormoneve gjenden në normë.
PCO-S gjithashtu lidhet dhe me rezistencën periferike të insulinës dhe hiperinsulineminë, ndërkohë nga krahu tjetër obeziteti amplifikon akoma më shumë këtë rezistencë.  Rritja e insulinës mendohet se jep probleme në funksionimin e vezoreve nga një anë e nga ana tjetër tkurr gjenerimin e Sex Hormone Binding Globuline (SHBG) e cila con në androgjenicitet.
Gjithashtu crregullimet e ciklit vijnë e si pasojë e një rritje të LH e cila nga ana saj rrit prodhimin androgjenik në ovar, ndërkohë ulja relative e FSH nuk do lejojë ovarin të kryejë aromatizimin e androgjeneve në estrogjen, kështu duke cuan në ulje të mëtejshme të estrogjenit e rritje të androgjeneve.
I gjithë ky shpjegim është sigurisht shumë herë më I zgjeruar, I komplikuar dhe në fakt ende me dilema të shumta, por mendova të bëj një shpjegim pak më tepër professional për të kuptuar në thelb seriozitetin e kësaj sindrome.

4)
Në fakt PCO-S mund të shfaqet në cdo periudhë të jetës së gruas në moshë riprodhuese. Në shumë raste është vënë re se një nga shfaqet parësore është adrenarcha (shfaqja e qimeve të modelit mashkullor) premature, në vajza të cilat ende nuk kanë hyrë në menarke (pra nuk kanë shfaqur menstruacionin e parë).
Thënë kjo, PCO-S duhet të dyshohet në vajzat të cilat ende nuk kanë hyrë në moshën riprodhuese por janë obeze dhe shfaqin shenjat e hirsutizmit.
Zakonisht femrat diagnostikohen me këtë sindromë kur tentojnë një shtatzëni, e cila nuk arrihet si pasojë e këtij crregullimi, pra mosha ku shfaqjet e PCO-S shpeshtohen tek mjeku është ajo midis 20-30 vjec.

 

5) Triada obezitet, hirsutimzëm dhe crregullim I ciklit duhet të bëjë cdo vajze apo grua të paraqitet tek mjeku obstetër-gjinekolog për të kryer kontrollin.
Në praktikën klinike në fakt nuk ndodh shpesh kështu pasi më së shumti femrat paraqiten tek dermatologu apo mjekët estetist për të korrigjuar pjesën e akneve apo të pilozitetit të shtuar.
Mbani mënd që kjo është një sindromë me kornizën e saj diagnostike dhe të trajtimit dhe në rast të paraqitjes së kësaj triade ju duhet të paraqiteni tek mjeku obstetër-gjinekolog.
Si cdo problem në mjeksi dhe për PCO-S vlen rregulli I diagnsotikimit e trajtimit të hershëm të problemit pasi me kalimin e kohës vetëm përkeqësohet.

6)
Diagnoza e PCO-S është tepër komplekse për mjekun obstetër-gjinekolog dhe shpesh konsulta duhet të kryeht e me mjekun endokrinolog për të përjashtuar shkaqet e tjera që japin crregullime të njëjta me PCO-S.
Anamneza dhe historiku I sëmundjes është një nga pikat kyce të diagnozës. Mjeku do ju pyësi për moshën e ardhjes së ciklit, datën e parë të ciklit të fundit, vonesën e ciklit si dhe numrin total vjetor të ciklit. Thënë kjo, është mirë që ju ti fiksoni këto pyetje dhe në vizitën me mjekun tuaj t’I keni këto përgjigje pasi janë tepër me vlerë për mjekun.  Inspeksioni klinik I gruas dhe percaktimi I BMI është hapi I dytë që mjeku duhet të ndërmarrë për të shkuar në rrugën e diagnozës definitive. Mjeku juaj do ju shohi pjesën e fytyrës për të kërkuar aknet dhe qimëzimin mashkullor si dhe gjithashtu barkun, ndaj është e mira që përpara vizitës most ë keni vendosur make-up si dhe të mos keni kryer depilim.
Ekografia e aparatit gjinekologjik gjithashtu ndihmon në vendosjën e diagnozës ku për të përcaktuar nëse ovaret janë polikistike duhet të përmbushen kriteret ekografike ku duhet të këmi >20 folikuj për të paktën 1 ovar me diametër 2-9mm ose një volum total ovarial >10 cm3. Ekografia përcaktuese është ajo vaginale dhe ndaj në vizitën me mjekun fshikëza e urinës duhet të jetë e zbrazur.
Profili hormonal sigurisht është krucial në vendosjën e diagnozës së PCO-S dhe bashkangjitur me aspektet dhe kriteret e mësipërme vendoset diagnoza përfundimtare.
Mjeku juaj do ju kërkojë të bëni matje të hormonit Anti-Mullerian (AMH), indeksim të hormoneve të tiroides, matja e prolaktinës serike të lirë, niveli I testosteronit të lirë dhe total, indeksi I androgjeneve të lira, 17-hydroxiprogesteronin, matjen e glicemisë esëll apo proven e stimulimit oral të hiperglicemisë dhe probabilisht edhe IGF-1 (serum insulin-like groëth factor).
Profili lipidik në pacientet obeze është I detyrueshëm për shkak të problematikave të sindromit metabolik!
Diagnoza vendoset sipas kritereve të Rotterdam (2 nga 3 shfaqjet vendosin diagnozën: shtimi androgjenik, disfunksion ovulator dhe ovare polikistike/mikrokistike në ekografi).

 

7)
Trajtimi I PCO-S është në fakt sipas problematikës që shkakton. Kështu po themi nëse crregullimi I ciklit është prezent atëherë trajtimi do drejtohet në kategorinë Progesteronit apo KOK (kontraceptivë oral të kombinuar) me qëllim rivendosjen e ciklit si dhe lehtësimin e shenjave të hirsutizmit.
Obeziteti dhe rezistenca insulinike sigurisht duan trajtim me diete e stil jetese dhe në forma më të rënda dhënia e preparative anti-hiperglicemik është I domosdoshëm.
Dhënia e preprataeve me efekte antiandrogjenike gjithashtu është e këshillueshme.
Trajtimi I infertilitetit do duhet të bëhet në momentin që gruaja kërkon një shtatzëni por nuk ja arrin brenda 6 mujorit të parë (limiti I moshës 20-30 vjec; >30 vjec 3 muaj). Ky trajtim fillon nga stimulimi I thjeshtë e shkon e deri në procedura të fertilizimit In Vitro.
Gjithashtu reduktimi I masës ovariale nën laparoscopi është përdorur dikur por me efektet anësore të aderencave si dhe daljen e medikamenteve të reja është lënë pas dore sot. Ndërkohë procedura e Drilling-ovarial nën laparoscopi ka efekte tepër të mira në reduktimin e mikrokisteve të ovarit.

8)
Stili I jetesës si dhe dieta është absolutisht tepër e rëndësishme në trajtimin e PCO-S. Madje në rastet e lehta-moderuara është trajtimi më efikas për PCO-S. Tashmë është ërtetuar se një grua me PCO-S dhe obeze, në momentin që fillon të bjerë nga pesha ka përmirësim të hirsutizmit dhe të crregullimit të ciklit.
Në shumë guidelines, gjithashtu dhe në praktikën time klinike, ndryshimi I stilit të jetesës si dhe dieta bashkangjitur me aktivitetin fizik janë trajtime të linjës së parë.
Kjo në fakt duhet bërë me specialistin nutricionist dhe dietolog, sigurisht nën mbikqyrjen e mjekut obstetër-gjinekolog.

 

Intervistoi për Tabu.al / Living Albania
Zhaklin Lekatari

 

4

Ushqyerja gjatë shtatzënisë! Cila është rëndësia e saj

Ushqyerja gjatë shtatzënisë! Cila është rëndësia e saj?

  1. A ekziston një lidhje midis ushqimit dhe sjelljes ?
  2. A ka mundësi që ushqimi të ndikojë të një individ që në kohën që ai është në barkun e nënës ?
  3. A ka studime serioze rreth kësa tematike që vënë në vëmendje faktin që një ushqyerje e keqe mund të “prodhojë” fëmjë më agresiv dhe hiperaktiv ?
  4. Bazuar në të gjitha këto sa I rëndësishëm është ushqyerja në shtatzani   ?
  5. Nëse nuk kemi pasur një regjim  të mirë gjatë shtatazanizë dhe kemi një fëmijë problematika mund të ndërhyjmë në sjelljen e tij nëpërmjet regjimit ushqimor ?
  6. Cilat janë ushqimet që nënat nuk duhet të përdorin gjatë shtatzanisë ?
  7. Cilat janë ushqimet që gratë janë të këshilluara të përdorin gjatë shtatzanisë ?
  8. Në studimin tënd “Njohuritë mbi ushqyerjen gjatë shtatzënisë. Cili është niveli në gratë Shqiptare” lexova për përllogaritjet në kalori të marra dhe të harxhuara që një grua duhet të marrë gjatë shtatzanisë, kaq I rendësishëm është dhe raporti kalorik ?

 

  1. Cilat janë këshillat që një grua shtatazënë duhet të ndjekë më patjetër dhe a është gjinekologu personi I duhur për të folur dhe për pjesën e regjimit ushqimor ?
  • A ekziston një lidhje midis ushqimit dhe sjelljes ?
    Mund të themi patjetër që po. Ushqyerja sikurse në aspektin fizik, ndikon dhe në aspektin mendor, faktor ky I fundit që përcakton sjelljet dhe reagimet tona karshi situatave dhe rrethanave ku ne gjendemi.
    Sot ka disa studime, pavarësisht se jo definitive të cilat tregojnë për lidhjen midis ushqyerjes dhe disa prej patologjive kryesore mendore, duke përmendur depresionin, skziofreninë apo demencën. Mikronutrientët janë ato faktorë të cilët përcaktojnë zhvillimin nervor dhe për këtë fakt janë tepër të rëndësishëm në mbarëvajtjen nervore dhe psiqike.
  • A ka mundësi që ushqimi të ndikojë të një individ që në kohën që ai është në barkun e nënës ?

Më shumë se kurrë është e vërtetë shprehja “Ne jemi cfarë hamë”. Kjo së fundmi u vërtetua plotësisht nga një studim në familjet europiane, kryer nga NUTRIMENTHE, (projekt studimor zhvilluar nga BE për të vlerësuar rolin e ushqyerjes prenatale dhe të periudhës së hershme në lidhje me zhvillimin mendor të fëmijës) I shtrirë në një periudhë 5-vjecare, aftagjatë nga mosha 0-9 vjec. Postulati I studimit, në përfundim të tij ishte: “Ka të dhëna të forta se ushqyerja e mirë e hershme ndikon në zhvillimin konjitiv të vonshëm”.
Pra mund të themi se statusi nutricional amtar përgjatë shtatzënisë ndikon në zhvillimin e trurit dhe për pasojë prek funksionin konjitiv dhe të sjelljes në fëmijëri.

  • A ka studime serioze rreth kësa tematike që vënë në vëmendje faktin që një ushqyerje e keqe mund të “prodhojë” fëmjë më agresiv dhe hiperaktiv ?

Një përgjigje për këtë temë nuk di ta jap pasi nuk është fusha ime dhe për të qënë realist dhe I sinqertë me ju nuk kam informacione në lidhje me këto 2 problematika. Gjithsesi mund të ritheksoj se ushqyerja e mirë përgjatë shtatzënisë sjell në një outcome më të mirë fetal në zhvillimin psiko-somatik në tërësi.

  • Bazuar në të gjitha këto sa I rëndësishëm është ushqyerja në shtatzani?
    Absolutisht ushqyerja gjatë shtatzënisë është I vetmi faktor I ndryshueshëm, I vetmi faktor në fakt të cilin e ka plotësisht nëna në dorë. Mbarëvajtja e shtatzënisë absolutisht që ndikohet thelbësisht nga faktori I ushqyerjes. Madje është aq e rëndësishme ushqyerja sa përcakton dhe sëmundshmërinë në jetën e mëvonshme të pasardhësit.
    Pra, ushqyerja e mirë vecse përcakton një shtatzëni të mirë për nënën, përcakton dhe sëmundshmërinë për pasardhësin.
    Këtu mund të përmend 2 patologji të cilat lidhen më ushqyerjen gjatë shtatzënise: diabeti dhe obeziteti!
  • Nëse nuk kemi pasur një regjim të mirë gjatë shtatazanizë dhe kemi një fëmijë problematic a mund të ndërhyjmë në sjelljen e tij nëpërmjet regjimit ushqimor?
    Sërish do gaboja nëse do jepja një përgjigje për këtë pyetje. Në fakt, këto janë problematika komplekse të cilat sigurisht duhet të ndiqen sëbashku me nutricionistët, mjekët neuro-pediatër dhe psiko-pediatër. Obstetri në fakt e ka kryer punën e tij dhe del jashtë fushës së veprimit. Do të të inkurajoja Zhaku që në fakt këto pyetje ti zhvilloje dhe me profesionistët e fushës pasi janë tepër të rëndësishme dhe me vlerë për publikun dhe kolegët e tjerë.
  • Cilat janë ushqimet që nënat nuk duhet të përdorin gjatë shtatzanisë ?
    Sigurisht që ka klasa të ndryshme ushqimesh të cilat janë më pak të lejuara gjatë shtatzënisë, por në mënyrë kategorike nuk ka ushqime të cilat nuk duhet të përdoren. Sigurisht ka ushqime që duhen konsumuar në sasinë dhe cilësinë e duhur.
    Madje dhe stili I jetesës dhe “qejfet” mund të përdoren në masën e duhur gjatë shtatzënisë.
    Tashmë në programin e NHI të Mbretërisë së Bashkuar thuhet se “Gratë mund të konsumojnë alkool gjatë tremestrit të parë, nëse ato e dëshirojnë dicka të tillë”. Sigurisht vlerat janë të përcaktuara dhe lejohet maksimumi 1 gotë verë në javë (125 ml) për një % alkooli prej 14.
    Personalisht unë I inkurajoj shtatzënat të mos konsumojnë alkool gjatë tremestrit të parë dhe më pas të mund të konsumojnë unitetë e mësipërme.
    Në stilin e jetesës I vetmi faktor I ndaluar është duhani, madje duhet ndërprerë 2-3 muaj përpara konceptimit. Shtatzënat gjithashtu duhet të evitojnë dhe konsumin pasiv të duhanit.
  • Cilat janë ushqimet që gratë janë të këshilluara të përdorin gjatë shtatzanisë ?
    Gruaja shtatzënë në fakt duhet të konsiderohet dhe të ndjekë një dekurs ushqyerje të shëndetshëm sikurse jashtë saj. Sigurisht vlerat ushqimore, kategoritë, sasitë dhe cilësia e tyre duhet bërë rast pas rasti në varësi të BMI.
    Në vija të përgjithshme mund të thuhet se një ushqyerje me perime, zarzavate dhe proteina është e këshillueshme. Frutat gjithashtu janë të këshillueshme por nuk duhet të tejkalohen përshkak të përqëndrimit të lartë të sheqerit cka mund të cojë në rritje të peshës dhe depozitimit dhjamor. Sidomos me frutat e stinës së verës duhet të jemi tepër të kujdesshëm pasi niveli I sheqerit është I lartë në to.
  • Në studimin tënd “Njohuritë mbi ushqyerjen gjatë shtatzënisë. Cili është niveli në gratë Shqiptare?” lexova për përllogaritjet në kalori të marra dhe të harxhuara që një grua duhet të marrë gjatë shtatzanisë, kaq I rendësishëm është dhe raporti kalorik ?
    Në fakt është raporti më I rëndësishëm në vlerësimin e ushqyerjes përgjatë shtatzënisë. Do zgjatem pak për të ilustruar studimin e parë që u bë mbi faktorin kalorik dhe që dha një përgjigje definitive për këtë pyetje.
    “Dimri i urisë Holandeze”.
    Gjatë luftës së dytë botërore, përëndimi i Holandës ishte bllokuar nga furnizimi me ushqime për një periudhe të limituar nga Nentori i vitit ‘44 – Maj ‘ Në periudhën më të keqe të kësaj krize, kalorazhi ditor shkontë nga 400 – 800 kCal/ditë. P.Sh një kalorazh i tillë përfshin vëtëm 2 patate, 1 fetë bukë dhe gjysmë panxhar sheqeri. Pavarësisht kohës së keqe të luftës dhe urisë, një spital në Amsterdam mbajti shënim rezultatet e vizitave pre-natale dhe peshave të bebeve.
    Hulumtimi i këtyre të dhënave jashtëzakonisht të vlefshme tregoi që në varësi të kohës gjatë së cilës ka ndodhur uria, rezultatet në pasardhës ndryshuan dukshëm. Për shembull, kur një reduktim domethënës, në marrjen e kalorazhit ditor ndodhte gjatë tre muajve të parë të shtatzënisë, obeziteti i vonshëm, diabeti dhe sëmundjet kardiake tek  pasardhësit rritëshin dukshëm.
    Këto të dhëna tregojnë se mungesa  e energjisë dhe nutrientëve para konceptimit dhe gjatë  tre muajve të parë të shtatëzënisë lidhet me një risk të lartë të sëmundshmërisë jo komunikuese në jetën adulte,  krahasuar me ekspozimin e privimit apo urisë në fazat e vonshme të shtatzanisë.
    Nënpesha e nënës gjithashtu lidhet me një risk të lartë për rezultate shtatëzënie të pafavorshme. Këtu mund të përfshihen lindjet preterm, peshë e ulët e bebit, gastroskiza, krahasuar me një grua me peshë normale.
    Ndjekja e një diete të shëndetshme nga gratë, por gjithashtu  nga burrat duhet inkurajuar.
    Gjithsesi për të dhënë disa shifra, pasi gratë që mund të lexojnë këtë pjesë mund të mendojnë se duhet të shtojnë kalorazhin në maksimum e cila do contë në mbipeshë:
    Një grua shtatzënë, në fund të saj ka nevoje për rreth 200kCal më shumë sesa c’konsumon jashtë shtatzënisë, ose rreth 10% shtesë, gjithmonë në fund të shtatzënisë!
  • Cilat janë këshillat që një grua shtatazënë duhet të ndjekë më patjetër dhe a është gjinekologu personi I duhur për të folur dhe për pjesën e regjimit ushqimor?
    Ka ardhur momenti ne fakt që shtatëzanitë të planifikohen për të bërë të mundur një mbarëvajtje sa më të mirë.
    Vizita prekoncepsionale duke përfshirë një sërë analizash infeksioze, vlerësimi I statusit të BMI, përcaktimi I fertilitetit në cift, ndërprerja e duhanit, alkoolit si dhe fillimi i një ushqyerje të shëndetshme do conin padiskutim në një outcome feto-amtar të favorshëm.
    Mjeku obstetër-gjinekolog padiskutim që është hallka kryesore në përcaktimin e nevojave nutricionale që kërkon një grua shtatzënë, duke filluar nga përcaktimi I BMI, ndjekja e analizave dhe elementëve biokimik të gruas, dhënia e nutrientëve semi-artificial të nevojshëm, ndjekja e patologjive të mundshme të nënës, depistimi I tyre paraprak si dhe vlerësimi I fetusit përgjatë shtatzënisë.
    Unë do rekomandoja që cdo zëvendësim për nutrientët semi-artificial të bëhet në përputhje me nevojat reale fiziologjike të gruas shtatzënë dhe jo në përputhje me nevojat marketuese dhe të tregut.
    Sigurisht, cdo grua duhet të marri doza të Acidit Folik (400-600 mcg), që në periudhen prekoncepsionale e deri në javën e 12-të të shtatzënisë. Acidi folik është I vetmi element egzogjen
    I vlefshëm për këtë periudhe I cili duhet marrë a-priori. Madje mosmarrja e tij con në defekte të zhvillimit qelizor neural.

Intervistoi për Tabu.al / Living Albania
Zhaklin Lekatari